Καστελλάνοι
Άγιοι Δέκα
Ο
ι Κυνοπιάστες είναι ένας επίσημα χαρακτηρισμένος παραδοσιακός οικισμός, 8 χλμ. νότια της πόλης της Κέρκυρας, έδρα της ομώνυμης κοινότητας, περιλαμβάνει δε το συνοικισμό Μηλιάς κατά μήκος της διερχόμενης από εκεί επαρχιακής οδού Ποντή – Σιναράδων και τους οικισμούς της Χρυσίδας, των Πικουλάτικων και των Σουλέϊκων. Οι πρώτες ιστορικές αναφορές στην ύπαρξη του οικισμού, είναι του 14ου αιώνα, στην περίοδο κυριαρχίας του φράγκικου βασιλείου των Ανδεγαυών, της Νάπολι και κατά τα φαινόμενα είχε συγκροτηθεί κυρίως από πάροικους - εργάτες γης στα τοπικά φέουδα.
Η μεγάλη αλλαγή στη ζωή των κατοίκων του χωριού αρχίζει τον τελευταίο αιώνα της μακράς περιόδου της Ενετοκρατίας (1386 - 1797) όταν, σιγά – σιγά, δίνεται η δυνατότητα προσθήκης ορόφου στα μικρά ισόγεια σπιτάκια (καλύβες) όπου ζούσαν ως τότε, δίπλα στα κατοικίδια που εξέτρεφαν, για την ικανοποίηση των βιοτικών τους αναγκών. Ο όροφος στον οποίο μεταφέρουν τα ξυλοκρέβατά τους με τα τριτσέλια* και τα γεμάτα μαλλί, ξερά χόρτα (τζίβα) ή φύλλα καλαμποκιού, στρώματα, τους απομακρύνει από το χωμάτινο με πολλή υγρασία, δάπεδο της καλύβας και δημιουργεί πολύ καλύτερες συνθήκες υγιεινής, που συντελούν στην αισθητή άνοδο της ποιότητας και του ορίου ζωής τους. Αυτά τα νέα μονώροφα λιθόκτιστα σπιτάκια, εμβαδού μεταξύ 15 και 30 τ.μ., ονομάστηκαν «παλατάκια» για να αποδώσουν τη μεγάλη αναβάθμιση που επήλθε στη ζωή τους. Παλατάκια ονομάζουμε ακόμη και σήμερα τα μικρά παλιά σπιτάκια αυτής της κατηγορίας, τα περισσότερα από τα οποία έχουν μείνει πλέον ακατοίκητα, είτε λόγω της μετανάστευσης, είτε λόγω μετοίκησης των ιδιοκτητών τους σε νέες σύγχρονες κατοικίες.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η πληθυσμιακή εξέλιξη των Κυνοπιαστών με διακυμάνσεις που επηρεάζονται από πολλούς και διάφορους παράγοντες όπως, οι πολεμικές περιπέτειες, οι επιδημίες λοιμωδών νόσων, οι πληθυσμιακές μετακινήσεις, οι ρυθμοί γεννητικότητας, η παιδική θνησιμότητα, η οικονομική και κοινωνική κατάσταση κ.α.
Το σύγχρονο χωριό των Κυνοπιαστών έχει τις ρίζες του βαθιά στο χρόνο και έχει συγκροτηθεί στη βάση μιας αγροτικής κοινωνίας, με εμφανή τα ίχνη της σε πολλά επίπεδα, ακόμη και σήμερα που η ζωή έχει σε μεγάλο βαθμό αστικοποιηθεί. Είναι ένα χωριό γεμάτο ζωντάνια, με πολλούς νέους και με αρμονική συνύπαρξη των ντόπιων με τους πρόσφατα εγκατεστημένους εδώ, τους μετανάστες, αλλά και τους ευρωπαίους που έχουν αποκτήσει δικά τους σπίτια στο χωριό. Οι Κυνοπιάστες είναι τόπος ασφαλής για όλους, με μηδενική εγκληματικότητα. Διαθέτει όλες τις προϋποθέσεις για ζήσει κανείς εδώ μόνιμα ή να περάσει ήσυχα τις διακοπές του.
Ο οικισμός των Κυνοπιαστών έχει περ. 1.100 κατοίκους οι οποίοι ασχολούνται κυρίως σε δραστηριότητες παροχής υπηρεσιών και ιδιαίτερα στον τουρισμό. Ένα μικρότερο μέρος δραστηριοποιείται σε διάφορες μικροεπαγγελματικές δραστηριότητες και ακόμη λιγότεροι στον πρωτογενή τομέα.
Τα προϊόντα που παράγονται στους Κυνοπιάστες είναι κρεατικά, τυροκομικά και γαλακτοκομικά, ενώ σε μικρές πλέον ποσότητες παράγονται ελαιόλαδο, κρασί, κηπευτικά, λαχανικά, οπωρικά.
Η επιχείρηση ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΚΗ Λιναρά, παράγει και διαθέτει στην τοπική αγορά και σε όλη την Κέρκυρα τα προϊόντα της σε κρέας, γαλακτοκομικά και τυροκομικά. Η βιοτεχνία της βρίσκεται στα Τζερά Κυνοπιαστών και είναι επισκέψιμη. Τα προϊόντα της διατίθενται σε δικό της κατάστημα στου Βρυώνη αλλά και ευρύτερα στα καταστήματα τροφίμων του νησιού.
Υπάρχουν ακόμη παραγωγικά κάποια μικρά τμήματα του άλλοτε δυναμικού αμπελώνα της περιοχής. Οι βασικές ποικιλίες αμπελιού είναι: μαρτζαβί, πετροκόριθο, κακοτρύγης, σκοπελίτικο και φράουλα.
Υπάρχει το μικρό ποτάμι της Χρυσίδας, του οποίου τα νερά αντλούνται για την υδροδότηση της πόλης της Κέρκυρας. Οι πηγές του βρίσκονται στη Χρυσίδα, δίπλα στην εκκλησία της Αγίας Κυριακής και οι εκβολές του στη λιμνοθάλασσα Χαλικιόπουλου.
Υπάρχουν καλαμιώνες από την Χρυσίδα προς την λιμνοθάλασσα Χαλικιόπουλου, γράβα στην ομώνυμη θέση, 500 μ. από το χωριό καθώς και περιοχές με κουφάηδονα όπως η Αηδονού, η Λύκαινα και στου (Ν)ούγγαρου.
Στις παρυφές του χωριού συναντά κανείς:
Πουλιά όπως γεράκια, κουκουβάγιες, κούκους, τριγόνια, δεκαοχτούρες, κίσσες, καρακάξες, κουφάηδονα κλπ.
Ερπετά όπως διάφορα είδη φιδιών (δενδρογαλή, σαϊτιά, αστρίτας, οχιά, νερόφιδα κλπ.), σαύρες (μοστέρους, μοστερίτσες, σκουτζίκια - laudacia stelio κ.α.).
Κουνάβια, νυφίτσες, πετόνια (ποντικοσκίουροι ή μυοξοί), σκαντζόχοιρους, τυφλοπόντικες, σπάνια αλεπούδες και στα υγρά μέρη της Χρυσίδας, μυοκάστορες και βατράχια.
Η βλάστηση στην περιοχή των Κυνοπιαστών είναι πλούσια και περιλαμβάνει πολλά είδη αυτοφυών λουλουδιών, φυτών, θάμνων και δέντρων. Πιο συγκεκριμένα, στη φύση της περιοχής συναντά κανείς σε διάφορες εποχές άγρια κυκλάμινα, μαργαρίτες, γαϊδουράγκαθα, καμπανέλλες, ξινοτρύφυλλο, μολόχα, αγριολάχανα (ζωχιοί, ζεγκούνοι, πικραλίδα κλπ) αρμυρίχα, βούρλα, κύπερη, ψαθιά, αγριοσέληνο, κάρδαμο, αντράκλα, μανιτάρια, χαμομήλι, ρίγανη, βάτοι και βατόμουρα, τσουκνίδες, σπάρτα, συκιές και σύκα, σκαμνιές και σκάμνα (μούρα), ροδιές και ρόδια, αχλαδιές και αχλάδια, μηλιές και κυδωνιές, βερικοκιές, μπουρνελιές, βαρδατσιές, αγριοφράουλες, περνάρια (πρίνοι), βελανιδιές, λεύκες, μελικουκιές, κοκκικιές, φτελιάδες, μυρτιές, δαφνιές, παμπάλαιες ελιές, κυπαρίσσια κ.ά.
Στην περιοχή των Κυνοπιαστών υπάρχουν οι εξής εκκλησίες: Υ.Θ. Ελεούσας από τον 13ο αι., Αγ. Ιωάννη του Προδρόμου, από τον 15ο αι., Αγ. Νικολάου και Αγ. Δημητρίου από τον 16ο αι. Αγίου Σπυρίδωνα από τον 17ο αι. και το μοναστήρι της Αγίας Παρασκευής από τον 16ο αιώνα.
Τρία πανηγύρια γίνονται κάθε χρόνο στους Κυνοπιάστες.
Το πρώτο είναι στις 15 Αυγούστου, γιορτή της Κοίμησης της Θεοτόκου, μετά από την μεγάλη λιτανεία της εικόνας και του επιταφίου της.
Το δεύτερο είναι στις 23 και 24 Ιουνίου, γιορτή της Γέννησης του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου. Την παραμονή της γιορτής (23/6) τελείται και το παμπάλαιο έθιμο με τις φωτιές - λαμπατίνες του Αη Γιαννιού.
Το τρίτο, το μικρότερο, γίνεται στις 13 Ιουλίου, γιορτή θαύματος του Αγίου Σπυρίδωνα.
Το νερό στο υδραγωγείο με το οποίο είναι συνδεμένα όλα τα σπίτια του χωριού, προέρχεται από γεώτρηση στη θέση Βούτες, στις βόρειες παρυφές του οικισμού. Σε 10 κοινόχρηστες βρύσες του χωριού διατίθεται νερό πόσιμο, πολύ καλής ποιότητας που προέρχεται από φυσική πηγή στην πλαγιά του βουνού των Αγ. Δέκα. Το νερό έρχεται στο χωριό με δίκτυο φυσικής ροής, που κατασκευάστηκε το 1927.
Ιστορικού ενδιαφέροντος είναι η εφέστια εικόνα (νωπογραφία) της Παναγίας - Ουράνιας Πύλης, στην εκκλησία της Υ.Θ. Ελεούσας. Πάνω της υπάρχουν ίχνη από καταστροφές και πυροβολισμούς που έκαναν οι Οθωμανοί κατά τις πολιορκίες του 1537 και του 1716.
Στον κεντρικό δρόμο του χωριού, λίγο πριν την κεντρική πλατεία βρίσκεται παλιό ελαιοτριβείο του 19ου αιώνα το οποίο δωρήθηκε από την οικογένεια Δονάτου Παϊπέτη το 1999 και από το 2001 έχει μετατραπεί σε Μουσείο Ελιάς “Δονάτος Παϊπέτης”.
Στη θέση Σόχωρο, υπάρχει παμπάλαιο ελαιόδενδρο, με περίμετρο βάσης 13,70 μέτρων. Η ηλικία της υπολογίζεται ότι ξεπερνάει τα 1500 χρόνια και αποτελεί μνημείο της φύσης.
Τους Κυνοπιάστες επισκέφτηκε το 1858, ο απεσταλμένος της Βρετανικής Κυβέρνησης και μετέπειτα τέσσερις φορές πρωθυπουργός, Ουίλιαμ Γλάδστων, για να διαπιστώσει το κλίμα στο νησί ενόψει του αιτήματος της Ένωσης με την Ελλάδα.
Το 1861 τους Κυνοπιάστες επισκέφτηκε ο διάσημος Άγγλος ζωγράφος και περιηγητής Έντουαρτ Ληρ και φιλοτέχνησε τρεις από τους πίνακές του.
Το 1988 επισκέφτηκε τους Κυνοπιάστες ο πρόεδρος της Γαλλίας Φρανσουά Μιτεράν.
Στους Κυνοπιάστες γεννήθηκαν οι αδελφοί Γρηγόρης (1909) και Κώστας Δαφνής (1911) οι οποίοι ασχολήθηκαν με τη δημοσιογραφία και την ιστορία.
Βιβλία ιστορικά του πρώτου έχουν τύχει πανελλήνιας αναγνώρισης και κατέχουν σημαντική θέση στην ελληνική ιστοριογραφία.
Ο δεύτερος ασχολήθηκε περισσότερο με την κερκυραϊκή ιστορία και κατέλειπε με πλούσιο έργο πολύτιμο για τους μελετητές της τοπικής ιστορίας.
Και οι δυό συνελήφθησαν και εξορίστηκαν από τις ιταλικές αρχές κατοχής του νησιού, την περίοδο 1941-43.
Το 1909 εκλέχτηκε Δήμαρχος Μεσοχωριτών Κέρκυρας, ο δαιμόνιος Κυνοπιαστινός επιχειρηματίας Ανδρέας Παιπέτης, ενώ ο γιός του Σπύρος Παϊπέτης εκλέχτηκε 6 φορές βουλευτής του Ελληνικού Κοινοβουλίου κατά τη 2η και 3η δεκαετία του 20ού αιώνα.
Αφηγήσεις των γιαγιάδων για τη δύσκολη και πολλές φορές περιπετειώδη εξασφάλιση νερού για τις ανάγκες τους, πριν δημιουργηθεί το πρώτο υδραγωγείο στο χωριό του 1927. Οι συναντήσεις στο πηγάδι για το νερό της ημέρας ήταν αφορμή για ανταλλαγή πληροφοριών, παρατηρήσεων, κριτικής, κουτσομπολιού αλλά συζητήσεων για κάθε τι που αφορούσε την μικρή τοπική κοινωνία. Αυτές οι συναντήσεις έδιναν ακόμη την ευκαιρία για μελωδική απόδοση λαϊκών δίστιχων ή αφηγηματικών τραγουδιών, που ήταν ιδιαίτερα δημοφιλή.
Ιδιαίτερα είναι τα έθιμα της αποκριάς, με τις μεταμφιέσεις, τα πειράγματα, την αθυροστομία και τους σκωπτικούς ή αφηγηματικούς τραγουδιστούς χορούς (παραλογές), όπως ο Γαζιανάκης, ένα τραγούδι που αποτελεί απόσπασμα του γνωστού και φημισμένου βυζαντινού ποιήματος – τραγουδιού ΛΙΟΓΕΝΝΗΤΗ, του 11ου αιώνα.
Τα κύρια πιάτα της τοπικής κουζίνας περιλαμβάνουν όσπρια, λαχανικά, κηπευτικά, ψαρικά και κρεατικά με διάφορες συνταγές. Ιδιαίτερα φαγητά είναι ο μπακαλιάρος σκορδαλιά, η σούπα αυγολέμονο με κότα ή μοσχάρι, η παστιτσάδα, και το ψάρι μαγειρευτό μπουρδέτο ή μπιάνκο.
Ως ιδιαιτερότητα στην μαγειρική μπορεί να θεωρηθεί το χέλι ψητό στη θράκα, οι βραστές, ψητές ή τηγανητές πατατόνες (γλυκοπατάτες) και η πρόχειρη φτωχική ριγανάτα.
Στους Κυνοπιάστες δραστηριοποιούνται διάφορα καλλιτεχνικά σχήματα. Την μεγαλύτερη δράση έχει η Φιλαρμονική του χωριού που ιδρύθηκε το 1966 και έχει στο δυναμικό της 100 περίπου μουσικούς. Δραστηριοποιούνται ακόμη, η Παιδική Χορωδία της Ενορίας, ο Πολυφωνικός Χορός ΓΕΙΤΟΝίΑ και ο Ερασιτεχνικός Θίασος Νέων Κυνοπιαστών.
Στο χωριό γίνονται συναυλίες, μουσικοχορευτικές παραστάσεις, θεατρικές παραστάσεις, λαϊκά δρώμενα, όπως οι λαμπατίνες τ’ Αη Γιαννιού, ο Κλήδονας, οι απόκριες, τα πανηγύρια κλπ.
