Παλιά Περίθεια

Στο χωριό δεν υπάρχουν μόνιμοι κάτοικοι παρά μόνο κάποιες οικογένειες που διαθέτουν σπίτι στον οικισμό και τον επισκέπτονται για λόγους αναψυχής. Επίσης, υπάρχει ένας ξενώνας που ενοικιάζεται το καλοκαίρι.

-

Στην περιοχή παράγεται μέλι και γαλακτοκομικά προϊόντα με σκοπό τη μεταπώληση. Φυσικά, παράγονται και άλλου είδους προϊόντα για προσωπική κατανάλωση. Τέτοια είναι το κρασί και τα οπωροκηπευτικά.

Στο χωριό υπάρχουν πέντε ταβέρνες που λειτουργούν καθημερινά τα καλοκαίρια και τα σαββατοκύριακα το χειμώνα. Επίσης, εκεί δραστηριοποιείται ένας μελισσοκόμος που πουλάει μέλι στο χώρο του.

Το σημείο πώλησης τόσο των ταβερνών όσο του μελισσοκόμου, είναι επισκέψιμα. Οι ταβέρνες μπορούν να εξυπηρετήσουν περισσότερο κόσμο το καλοκαίρι παρά το χειμώνα κι αυτό γιατί ο καιρός επιτρέπει το σέρβις στους εξωτερικούς χώρους. Το μέγεθος των καταστημάτων ποικίλει φυσικά αλλά σε κάθε περίπτωση οι ταβέρνες μπορούν να εξυπηρετήσουν λίγο κόσμο το χειμώνα. Ο μελισσοκόμος υποδέχεται τους πελάτες του στο μελισσοκομείο και σαν κάθε οικογενειακή επιχείρηση μπορεί να εξυπηρετήσει λίγους πελάτες ταυτόχρονα. Οι βοσκοί εμπορεύονται τα προϊόντα τους κατόπιν συνεννόησης με τον πελάτη.

Παλαιότερα υπήρχαν περισσότερα, όταν στο χωριό υπήρχαν μόνιμοι κάτοικοι. Πλέον τα αμπέλια χρησιμοποιούνται για μικρή παραγωγή κρασιού αλλά και για τη σκιά τους στις λεγόμενες περγουλιές. Δεν υπάρχουν επαγγελματίες οινοπαραγωγοί.

-

Στο χωριό δεν υπάρχει κάποιος υγρότοπος. Στο μονοπάτι όμως που οδηγεί στον οικισμό του Κρινιά υπάρχει ο λάκκος του Παρηγόρη ο οποίος φουσκώνει μετά από βροχοπτώσεις.

Κοντά στο χωριό υπάρχει το σπήλαιο της Γράβας που βρίσκεται στον οικισμό των Λουτσών σε υψόμετρο 300m. Πρόκειται για ένα σπήλαιο με κάθετα τοιχώματα με επίπεδο και προσβάσιμο έδαφος. Το μονοπάτι που οδηγεί στο σημείο είναι κατηφορικό. Φυσικά, εκεί η ακουστική είναι ιδιαίτερη. Ακόμα, στα μονοπάτια που οδηγούν στον Παντοκράτορα υπάρχουν σημεία με ιδιαίτερη ακουστική όταν κάποιος βρίσκεται ανάμεσα από τις πλαγιές.

1. πουλιά, 2. ερπετά, 3. βίδρες, κουνάβια, αλεπούδες 4. βατράχια κλπ 4.1. Γεράκια, κουρούνες, κοράκια, κίσσες, καρακάξες όλο το χρόνο. Εκτός από αυτά, έρχονται και αποδημητικά πουλιά κυρίως μπεκάτσες, κίχλες, κοκκινολαίμηδες, τσαλαπετεινοί, συκοφαούδια, κοτσίφια, τρυγόνια, αηδόνια και χελιδόνια. Κατά την περίοδο αναπαραγωγής τους, όλες οι κουρούνες φωλιάζουν μέσα στο σπήλαιο της Γράβας. 4.2.Δεντρογαλιές, τύφλιακες, οχιές, σαύρες, σαΐτες, την περίοδο του καλοκαιριού σε διάφορα σημεία. 4.3.Κουνάβια, αλεπούδες, νυφίτσες, λαγοί, τσακάλια, σκαντζόχοιροι όλο το χρόνο σε όλο το χωριό. 4.4.Κατά τα άλλα στο χωριό υπάρχουν κοπάδια από αγελάδες, πρόβατα και κατσίκες που βόσκουν στις πλαγιές γύρω από το χωριό. Επίσης, κατά την άνοιξη μας δίνεται η δυνατότητα να απολαύσουμε πολλά είδη πεταλούδας.

1. Λουλούδια 2. Βρώσιμα [λάχανα, μανιτάρια, τσάι, χαμομήλι, ρίγανη, κάπαρη, σύκα κλπ] 3. Δέντρα και θάμνοι 3.1.Αγριολούλουδα (μαργαρίτες, φτέρες, αγριμόνια, ορνιθόγαλα, σαπουνόχορτα, μπουραντζες, σενέκια, ανεμώνες κ.α.), κυρίως την εποχή της άνοιξης, διάσπαρτα σε όλο το χωριό. 3.2.Μανιτάρια, λάχανα, τσάι του βουνού, φασκόμηλο, ρίγανη, θυμάρι, συκιές, καρυδίες, καστανιές, κερασιές, λαδανια, βαλσαμόχορτο, μάραθο, σπαράγγια κ.α.), την άνοιξη κυρίως. Τα λάχανα τα οποία ποικίλουν τα βρίσκουμε και το χειμώνα αλλά διαφορετικά είδη τους. Τα μυρωδικά και τα βότανα υπάρχουν κυρίως στις περιοχές που οδηγούν προς χαμηλότερο υψόμετρο. 3.3.Αμυγδαλιές, τσαπουρνιές, πουρνάρια, ασφάκες, κυπαρίσσια, ερείκες, μελικοκιές, δάφνες, βελανιδιές κ.λπ.), τα δέντρα και οι θάμνοι βρίσκονται διάσπαρτα σε όλο το χωριό. Αξίζει να αναφέρουμε σε αυτό το σημείο ότι η χλωρίδα του χωριού έχει μεταβληθεί την τελευταία τριακονταετία λόγω της αλλαγής του κλίματος. Το ορεινό έδαφος και οι κλιματολογικές συνθήκες της περιοχής είχαν οδηγήσει στη δημιουργία δασών βελανιδιάς ενώ μπορούσαν να ευδοκιμήσουν τα δέντρα που έδιναν τροφή στους κατοίκους. Υπήρχαν λίγα χωράφια καλλιεργήσιμα και στις γύρω περιοχές καλλιεργούνταν ελιές. Στο χωριό δεν ευδοκιμούσαν ελιές. Τα τελευταία χρόνια όμως, λόγω του ότι το κλίμα είναι πλέον πιο ήπιο έχουν φυτευτεί ελαιόδεντρα. Επίσης, το τοπίο έχει μεταβληθεί λόγω των πυρκαγιών που ξεσπούν τα καλοκαίρια και έχουν επηρεάσει αρνητικά τις δασικές εκτάσεις.

Στο χωριό υπάρχουν οκτώ εκκλησίες. Είναι βασιλικές επτανησιακού τύπου και δύο από αυτές είναι δρομικές θολωτές. Όπως μπαίνουμε στο χωριό βλέπουμε με τη σειρά τις εξής: 1. Άγιος Αθανάσιος, βρίσκεται 500 περίπου μέτρα πριν την είσοδο του χωριού. Είναι ιδιωτικός ναός της οικογένειας Συριώτη. 2. Υψηλή Θεοτόκος, πρόκειται για έναν ερειπωμένο ναό, χτισμένο σε λόφο και ανήκει στην οικογένεια Κορμαρή. 3. Άγιος Ιάκωβος ο Πέρσης, βρίσκεται στην είσοδο του χωριού. Πρόσφατα ο ναός αναπαλαιώθηκε και αποκαλύφθηκαν τοιχογραφίες. Εμβληματικό είναι το καμπαναριό του ναού που είναι και η είσοδος για τον προαύλιο χώρο του ναού και ένα από πιο γνωστά και πολυφωτογραφημένα σημεία του χωριού. 4. Αγία Παρασκευή, ιδιωτική εκκλησία των οικογενειών Δημητρά και Κουτσούρη. 5. Άγιος Παντελεήμονας, ερειπωμένος ναός που ανήκει στην ενορία Λουτσών. 6. Άγιος Σπυρίδωνας, ιδιωτική εκκλησία της οικογένειας Πούλου. 7. Θεοτόκος Ζωοδόχου Πηγής, ανήκει στην οικογένεια Σαλβάνου. 8. Άγιος Νικόλαος της Πέτρας, βρίσκεται στο Πέρα χωριό και ανήκει στην ενορία Περίθειας. Οι εκκλησίες ήταν υψίστης σημασίας για το χωριό και μάλιστα μία θεωρία για την προέλευση του ονόματός του βασίζεται στη ύπαρξή τους (περί + θεός) ενώ άλλη στη θέα του χωριού στη θάλασσα (περί + θέα). Η κάθε γειτονιά είχε τη δική της μεγάλη εκκλησία. Το κυρίως χωριό είχε τον Άγιο Ιάκωβο τον Πέρση και το Πέρα χωριό τον Άγιο Νικόλαο της Πέτρας. Η κάθε οικογένεια είχε το δικό της ναό και το δικό της ιερέα που ήταν μέλος της οικογένειας. Το 1781 υπήρχαν 18 παππάδες και πολλοί ψάλτες και καλόγεροι. Ο μεγάλος αριθμός των εκκλησιών δικαιολογείται από την φοροαπαλλαγή που έχαιραν οι ιδιοκτήτες τους. Επίσης, δημιουργούνταν για λόγους γοήτρου. Φυσικά, δεν έλλειπε και το θρησκευτικό αίσθημα το οποίο και είχαν εκμεταλλευτεί οι κατακτητές του χωριού που απειλούσαν τους αμόρφωτους χωρικούς με αφορισμούς αν δεν έκαναν αυτό που τους επέβαλαν.

Στο χωριό γίνεται κάθε χρόνο λιτανεία προς τιμήν της Παναγίας την τελευταία Κυριακή του Ιουλίου. Το έθιμο ξεκίνησε το 1863 οπότε και έλαβε χώρα η πρώτη λιτανεία για να βοηθήσει η Παναγία να απαλλαγούν οι κάτοικοι και κυρίως τα παιδιά από μία επιδημία που τους απειλούσε (κατά πάσα πιθανότητα επρόκειτο για διφθερίτιδα). Η λιτάνευση αρχίζει κάθε χρόνο είτε από τον Άγιο Ιάκωβο τον Πέρση είτε από τον Άγιο Νικόλαο της Πέτρας. Η εικόνα της Παναγίας περιφέρεται στο χωριό σε απόσταση ενός χιλιομέτρου περίπου.

Το χωριό είναι συνδεδεμένο με το δίκτυο ύδρευσης του Δήμου. Βέβαια, μέχρι πρόσφατα στο χρησιμοποιούταν υπήρχε το πηγάδι το οποίο παρείχε στους κατοίκους το απαραίτητο νερό για την επιβίωση.

Η πηγή του χωριού ακόμα είναι επισκέψιμη και μπορεί να πιεί κανείς νερό.

Το χωριό ολόκληρο έχει ιδιαίτερο ιστορικό ενδιαφέρον καθώς πρόκειται για έναν εγκαταλελειμμένο οικισμό ο οποίος κρύβει πολλά ιστορικά στοιχεία για την εποχή που το χωριό έσφυζε από ζωή. Ένας επισκέπτης πρέπει οπωσδήποτε να περάσει από το Παλιό Σχολείο (πρώην αρχοντικό Σκορδίλη) και να θαυμάσει την είσοδό του καθώς και το βόλτο που ήταν μέρος της περίφραξης και ακόμα δεσπόζει αποκαλύπτοντας το οικόσημο του Σκορδίλη.

Υπάρχουν διάσπαρτα στοιχεία της καθημερινότητας του παρελθόντος στο χωριό. Μια βόλτα ανάμεσα στα σπίτια και στους κισσούς που τα περιβάλουν είναι ικανή για να ταξιδέψει τον επισκέπτη πίσω στο χρόνο. Αντικείμενα της καθημερινής ζωής βρίσκονται είτε μέσα στα έρημα σπίτια είτε στις ταβέρνες και στα ανακαινισμένα σπίτια του χωριού. Ανάμεσα σε αυτά τα αντικείμενα είναι και το ηλιακό ρολόι που βρίσκεται στον τοίχο του παλιού δημαρχείου στην πλατεία του χωριού. Επίσης υπάρχουν έξω από το χωριό κάποια αλώνια τα οποία έχουν δημιουργηθεί με την τεχνική της ξερολιθιάς.

-

Η Παλιά Περίθεια είναι η γενέτειρα του Χρήστου Τσιριγώτη, του πρώτου Έλληνα ψυχιάτρου ο οποίος γεννήθηκε το 1841 αλλά και του Φίλιππου Βλάχου, αυτού του ιδιοφυούς και αφιερωμένου στις τέχνες ανθρώπου που ευθύνεται για την έκδοση του έργου του Ντίνου Θεοτόκη. Ο Διομήδης Βλάχος, επίσης άνθρωπος των τεχνών και των γραμμάτων γεννήθηκε στην Παλιά Περίθεια το 1953. Ήταν μελετητής του Σολωμού και άνηκε στον κύκλο του περιοδικού Πόρφυρας. Επίσης, ο Ιωάννης Σαρακηνός (Ι.Σ. Περιθειώτης), φιλόλογος καθηγητής και ποιητής καταγόταν από την Παλιά Περίθεια. Ακόμα, από την Παλιά Περίθεια καταγόταν ο Αντιστράτηγος Γεώργιος Σαλβάνος η παρουσία του οποίου ήταν καθοριστική στον πόλεμο εναντίων των Γερμανών.

Στο χωριό οι νέοι αρέσκονταν στις φάρσες. Μία από αυτές ήταν ότι κάποιοι νέοι είχαν δέσει τις καμπάνες με σπάγκο που είχαν τραβήξει ως τα σπίτια τους και τις χτυπούσαν κατά τη διάρκεια της νύχτας. Στην Παλιά Περίθεια επικρατούσαν φήμες για φαντάσματα. Ως εκ τούτου, οι περισσότεροι κάτοικοι τρόμαξαν πολύ στη θέα των καμπανών να χτυπούν μόνες τους. Άλλη περίπτωση ήταν το ότι αντάλλασσαν μεταξύ των δύο πλευρών του χωριού (το χωριό αποτελείται από δύο μέρη: το κυρίως χωριό και το πέρα χωριό) τα σαμάρια από τα άλογα. Ακόμα, έπαιρναν τα τραπέζια και τις καρέκλες από τα καταστήματα και τα έκρυβαν στην είσοδο του χωριού κατά τη διάρκεια της νύχτας. Φυσικά, οι πιο συγκλονιστικές περιγραφές είναι εκείνες που αναφέρονται στην καθημερινότητα των ανθρώπων τότε. Η γιαγιά μου πάντα μιλά με μεγάλη νοσταλγία για τη ζωή της στην Παλιά Περίθεια ως νεαρή και για τα βράδια που καθόντουσαν όλοι μαζί στο φόρο για να τραγουδήσουν συνοδεία μουσικών οργάνων. Υπήρχε ένα κλίμα χαράς και αγαλλίασης όταν οι κάτοικοι βρισκόντουσαν στο χωριό τα καλοκαίρια.

Πέραν από τη λιτανεία που γίνεται κάθε χρόνο δεν έχει επιβιώσει κάποιο άλλο έθιμο. Παλαιότερα, την ημέρα της λιτανείας, την 6η Αυγούστου (εορτή του μοναστηριού του Παντοκράτορος) αλλά και το δεκαπενταύγουστο ο κόσμος μαζευόταν στο φόρο οπού και λάμβανε χώρα μεγάλο γλέντι.

Τα φαγητά που προτιμούσαν και προτιμούν οι Περιθειώτες είναι τα εξής: τσιγαρέλι με αγριόχορτα, κόκκορας παστιτσάδα, μανέστρα μπούρου μπούρου, σοφρίτο, τυρόπιτες, χορτόπιτες, νερατζοσαλάτα.

Η μαγειρική της Παλιάς Περίθειας ακολουθεί τις προσταγές της μεσογειακής και περισσότερο της κερκυραϊκής κουζίνας. Η νερατζοσαλάτα φυσικά, με τη γλυκόξινη γεύση της αποτελεί ιδιαίτερο γνώρισμα της κουζίνας μας όπως και η χρήση των ντόπιων μυρωδικών.

Στο χωριό δραστηριοποιείται η Ένωση Περιθειωτών «Φίλιππος Βλάχος», ένα πολιτιστικό σωματείο με έντονη πολιτιστική δραστηριότητα κυρίως (θεατρικές παραστάσεις, οργάνωση βαρκαρόλας, χορευτικό τμήμα, χορωδία κ.λπ.). Ακόμα, στο χωριό Λούτσες δραστηριοποιείται ο Πολιτιστικός σύλλογος Λουτσών.

Η βαρκαρόλα λαμβάνει χώρα κάθε χρόνο στις 7 του Αυγούστου στην παραλία του Αγίου Σπυρίδωνος Περίθειας. Οι θεατρικές παραστάσεις λαμβάνουν χώρα κατά την άνοιξη. Επίσης, γίνονται δράσεις και στο παλιό χωριό είτε πρόκειται για παρατήρηση αστεριών, είτε για παρουσιάσεις βιβλίων είτε άλλων εκδηλώσεων κυρίως σε υπαίθριους χώρους.

Οι επισκέπτες του χωριού θα πρέπει να γνωρίζουν ότι πρόκειται για έναν ορεινό οικισμό στους πρόποδες του όρους Παντοκράτορος σε 450m. υψόμετρο. Το χωριό είναι πλούσιο σε ιστορικά στοιχεία. Αρχικά πρέπει να αναφέρουμε ότι δημιουργήθηκε με σκοπό την αποφυγή της απειλής των πειρατών και για αυτό το λόγο βρίσκεται προστατευμένο από βουνά. Η θάλασσα φαίνεται μόνο από συγκεκριμένα μέρη που λειτουργούσαν ως παρατηρητήρια. Δυστυχώς δεν γνωρίζουμε πότε ακριβώς δημιουργήθηκε. Η πρώτη αναφορά στην Παλιά Περίθεια γίνεται σε χρυσόβουλο του Δεσπότη της Ηπείρου Μιχαήλ Β΄ το 1246 και συμπεραίνουμε με αυτόν τον τρόπο ότι ο οικισμός είχε δημιουργηθεί πριν από αυτό. Αρχικά, αποτελούσε τη μόνιμη κατοικία των ανθρώπων και με την πάροδο του χρόνου κατέληξε να είναι η θερινή κατοικία τους. Το χειμώνα κατέβαιναν στους γύρω οικισμούς. Την περίοδο της ακμής της έγινε η πρωτεύουσα του δήμου Κασσωπαίων (1866-1912) και οι κάτοικοι έφταναν τους 1100. Το χωριό διέθετε δημαρχείο, χωροφυλακή και δημοτικό σχολείο. Ο οικισμός παρήκμασε στα μέσα του 20ου αιώνα λόγω της επιλογής της πλειοψηφίας των νεαρών κατοίκων του χωριού να ασχοληθούν με τον τουρισμό και να μετακομίσουν κοντά στην παραλία. Το χωριό αποτελείται από δύο γειτονιές: το κυρίως χωριό και το Πέρα χωριό τα οποία χωρίζονται από μία ρεματιά. Η Παλιά Περίθεια έχει ιδιαίτερη αρχιτεκτονική με ξεκάθαρα τα βενετικά στοιχεία την οποία μπορεί να θαυμάσει κάποιος περπατώντας στα πέτρινα καλντερίμια. Παρά την απόσταση του οικισμού από το κέντρο του νησιού παρατηρούνται στοιχεία αστικά μάλλον παρά αγροτικά στην πολεοδομική του συγκρότηση. Στο κυρίως χωριό θα έβρισκε κανείς το φόρο, τη μοναδική πλατεία του χωριού, τις δημόσιες υπηρεσίες και οικίες ενώ το Πέρα χωριό αποτελούταν αποκλειστικά από οικίες. Στον οικισμό έχουν καταγραφεί συνολικά 135 κτίρια τα οποία περιλαμβάνουν εκκλησίες, κατοικίες ισόγειες, κατοικίες διώροφες και 6 αρχοντικές κατοικίες. Το 1980 η Παλιά Περίθεια χαρακτηρίστηκε με υπουργική απόφαση ως τοπίο φυσικού κάλλους ενώ το 1996 με απόφαση του υπουργείου πολιτισμού κηρύχθηκε ιστορικό διατηρητέο μνημείο. Εκτός από ιστορικό ενδιαφέρον, η περιοχή έχει πλούσια βλάστηση και πολυάριθμα μονοπάτια που οδηγούν είτε σε πιο ορεινά σημεία είτε σε πιο πεδινά. Έτσι, μπορεί να τραβήξει την προσοχή και εκείνων που επιθυμούν να κάνουν κάποια πεζοπορία ή απλά μία βόλτα στη φύση. Ακόμα, είναι περιοχή που ειδικά κατά την άνοιξη προσφέρεται για μελέτη βοτάνων και λουλουδιών αλλά και πεταλούδων και διαφόρων άλλων εντόμων. Επιπροσθέτως, μιλάμε για μια φιλόξενη περιοχή και μία συζήτηση με τους ντόπιους θα λύσει όλες τις απορίες των επισκεπτών. Άλλωστε, στο χωριό μας υπάρχει και η δυνατότητα να σταματήσει κάποιος για ξεκούραση σε κάποια από τις ταβέρνες αλλά και να δοκιμάσει τοπικά προϊόντα όπως για παράδειγμα το μέλι.