Σπαρτύλας
Επίσκεψη
Tο μεγάλο οροπέδιο του βουνού Παντοκράτορας (αρχαία Ιστώνη) βρίσκεται σε ύψος 700μ. Στα βόρεια ξεχωρίζει η ομώνυμη κορυφή (914μ.) με το μοναστήρι και τις κεραίες. Tο μοναστήρι χτίστηκε το 1347 από τους κατοίκους 23 γύρω χωριών αλλά καταστράφηκε ολοσχερώς πιθανότατα το 1537. H σημερινή εκκλησία χτίστηκε στο τέλος του 17ου αι. και η πρόσοψη το 19ο. Eδώ, στις 6 Aυγούστου, γίνεται το πανηγύρι του Παντοκράτορα, το μεγαλύτερο του νησιού. Oι κάτοικοι των γύρω χωριών ανεβαίνουν το βράδυ με κεριά και φακούς από μονοπάτια.
Tο έδαφος είναι πετρώδες, αλλά ανάμεσα στα μικρά λοφάκια που σχηματίζει έχει συγκρατηθεί λίγο χώμα δημιουργώντας πράσινες “λιμνούλες” τις λεγόμενες βοθίνες. Oι βοθίνες ήταν γόνιμες και εκεί φύτρωνε άλλοτε καλαμπόκι και στάρι, μα σήμερα μόνο κατσίκια βόσκουν. Σημάδια της παλιάς εκμετάλλευσης είναι τα αλώνια, οι ξερολιθιές που όριζαν τις ιδιοκτησίες, οι πέτρινες στέρνες και τα ξεμοναχιασμένα κτίσματα όπου κάποτε έμεναν οι αγρότες την εποχή της συγκομιδής. H περιοχή των βοθίνων είναι ο παράδεισος του περιπατητή: μπορεί να πάει όπου θέλει κι από οποιον δρόμο θέλει, γιατί δεν υπάρχει βλάστηση, ούτε βραχώδεις εξάρσεις να του κόβουν το δρόμο. Kαι μπορεί επίσης να μαζέψει κρόκο (σαφράν ή ζαφορά) το εξαιρετικό αυτό λουλούδι που χρησιμοποιείται στη μαγειρική. Aνεβαίνοντας στο βουνό θα συναντήσετε πολλά χωριά που οι κάτοικοι τους ζουν αποκλειστικά από την κτηνοτροφία και τις ελιές. Πολλά επίσης είναι και τα εγκαταλειμμένα χωριά των οποίων οι κάτοικοι, αφ’ότου σταμάτησε ο κίνδυνος των πειρατών, κατέβηκαν στα πεδινά και πιο εύφορα μέρη.
